Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ασυνήθιστα μεγάλος, έχει όμως και την ασυνήθιστη ...
τάση να μικραίνει καθώς τα χρόνια περνούν.
Αυτή η συρρίκνωση, που συνοδεύεται από έκπτωση των νοητικών λειτουργιών, δεν συμβαίνει σχεδόν καθόλου στους ηλικιωμένους χιμπατζήδες, αποκαλύπτει μελέτη με μαγνητικές τομογραφίες. Τα αίτια της διαφοράς παραμένουν άγνωστα, ωστόσο οι ερευνητές εικάζουν ότι η γεροντική άνοια είναι το τίμημα της ανθρώπινης ευφυίας.
Πλήθος προηγούμενων ερευνών έχει δείξει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στο χρόνο: ο Homo sapiens φαίνεται να είναι το μόνο είδος που πλήττεται από νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως οι νόσοι του Αλτσχάιμερ και του Πάρκινσον. Ακόμα και οι ηλικιωμένοι που δεν πάσχουν επίσημα από άνοια στην πραγματικότητα χάνουν ένα σεβαστό ποσοστό του εγκεφαλικού όγκου, ειδικά στις περιοχές που σχετίζονται με τη μνήμη και τη μάθηση.

Οι μελέτες σε άλλα είδη πρωτευόντων θηλαστικών είναι σχετικά λίγες, ωστόσο πρόσφατα πειράματα έδειξαν ότι στους πιθήκους ρέζους η εγκεφαλική συρρίκνωση λόγω γήρανσης είναι πολύ μικρή.

Το ίδιο αποτέλεσμα δίνει η νέα έρευνα που πραγματοποιήθηκε με χιμπατζήδες και δημοσιεύεται στο Proceedings of the National Academy of Sciences.

Η ομάδα του Τσετ Σέργουντ στο Πανεπιστήμιο George Washington συνέκρινε τομογραφίες 87 ανθρώπων ηλικίας 22 έως 88 ετών με τομογραφίες χιμπατζήδων 10 έως 51 ετών (οι χιμπατζήδες σπάνια ζουν πάνω από 60 χρόνια).

Η ανάλυση έδειξε ότι ο όγκος των εγκεφαλικών περιοχών που εξετάστηκαν δεν διέφερε σημαντικά μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων πιθήκων.

Στους ανθρώπους, όμως, η απώλεια ήταν δραματική: μέχρι την ηλικία των 80 ετών, ορισμένες περιοχές είχαν συρρικνωθεί έως και 25%. Η απώλεια αυτή φαίνεται να επιταχύνεται μετά την πάροδο του χρόνου, ωστόσο δεν είναι ίδια σε όλο τον όγκο του εγκεφάλου.

Πρώτον, η απώλεια εστιάζεται στον ιππόκαμπο και τον μετωπιαίο φλοιό, περιοχές με κρίσιμο ρόλο στη μνήμη και τη μάθηση.

Και δεύτερον, μετά την ηλικία των 70 ετών αρχίζει να συρρικνώνεται δυσανάλογα γρήγορα η λευκή ουσία του εγκεφάλου, δηλαδή οι νευράξονες και οι δενδρίτες που σχηματίσουν τις συνδέσεις ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα.

Αυτό έχει σημασία, δεδομένου ότι η λευκή ουσία «είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις σύνθετες γνωσιακές λειτουργίες του Homo sapiens», όπως σχολιάζει στο δικτυακό τόπο του Science ο Ντιν Φοκ, ανθρωπολόγος της Σχολής Προηγμένης Έρευνας της Σάντα Φε.

Τα αίτια της διαφοράς ανάμεσα στα δύο συγγενικά είδη παραμένουν εντελώς άγνωστα. Οι ερευνητές προτείνουν πάντως την υπόθεση ότι η συρρίκνωση οφείλεται στις μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις του ανθρώπινου εγκέφαλου.

Η κατανάλωση ενέργειας από τον ανθρώπινο εγκέφαλο αντιστοιχεί στο 25% του βασικού μεταβολισμού, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στον αναλογικά μικρότερο εγκέφαλο του χιμπατζή είναι περίπου 10%.

Και αυτή η υπερκατανάλωση ενέργειας από τον εγκέφαλο του ανθρώπου έχει συνέπειες: την παραγωγή ελεύθερων ριζών που προκαλούν οξειδωτικό στρες στα κύτταρα, καθώς και μείωση της αποδοτικότητας στα μιτοχόνδρια, τα πολύτιμα ενεργειακά εργοστάσια των κυττάρων.